Spionageloggers. deel 3
Schipper en Van den Oever
Vrijwel niemand – en wellicht zelfs geen enkele deskundige op het gebied van de geschiedenis van de Noordzeevisserij – zal iets kunnen vertellen over het eerdere bestaan van een IJmuidens bedrijf met de naam ‘Rederij Schipper en Van den Oever’. De rederij is dan ook in geen enkele Naamlijst der Nederlandsche Reederijen en Haringschepen te vinden. Hoe kan dat? Het antwoord is simpel: de bewuste rederij was een oorlogskindje.
Pieter Jan Schipper kwam al in een eerder artikel ter sprake, namelijk in verband met een bezoek dat twee heren hem in 1939 brachten: daaronder de latere Duitse Kriegsmarineofficier en Abwehrmann Friedrich Strauch. Deze laatstgenoemde stelde Schipper na hun eerste gesprek voor, samen een rederij te beginnen om vissersschepen te exploiteren. Aangenomen mag worden dat toen al de gedachten aan spionage ter zee bij Strauch en/of bij zijn superieuren moeten hebben geleefd.Oude bekenden
Want uit verschillende na-oorlogse verhoren blijkt tussen de regels door dat de beide mannen elkaar al vóór de oorlog kenden en dit zelfs al vóór het moment waarop Strauch in 1939 de ex-stuurman Schipper thuis kwam bezoeken. Schipper, die overigens al in de eerste oorlogsjaren tevens een opleiding tot V-Mann (vertrouwensman) doorliep, vertelde ooit in vertrouwen aan een andere vertrouwensman dat Strauch een nogal geheimzinnig iemand was. Hieruit kan met steeds meer zekerheid worden opgemaakt dat de tabakshandel van Strauch slechts een dekmantel was voor diens spionage in Nederland. Uitgaande van de getuigenis van de bij de bewuste rederij betrokken boekhouder De Nobel kan worden aangenomen, dat de ‘Rederij Schipper en Van den Oever’ in september 1940 haar beslag heeft gekregen. Jacobus van den Oever was van beroep motordrijver, wat in de na-oorlogse verhoren steeds wordt vertaald als ‘monteur’. Hoe de aspirant-reders elkaar destijds hebben leren kennen blijft onduidelijk. Wellicht is de kennismaking een uitvloeisel geweest van het onderzoek dat Schipper in 1939 deed naar aanleiding van het – toen niet verder uitgewerkte – plan van Strauch om samen een rederij op te starten. Misschien hebben Schipper en Van den Oever in 1939 al een basis voor dit plan willen leggen, eens temeer omdat Van den Oever als motordrijver technisch onderlegd was. Belangrijk voor een aankomende rederij. Hoe dan ook: het compagnonschap dat Schipper en Van den Oever in september 1940 aangingen had betrekking op het voor gezamenlijke rekening exploiteren van een aangekochte houten kotter, die werd geregistreerd als IJM 209 en die werd genoemd “Sursum Corda I”.Weinig fortuinlijk
Hun aanschaf bleek evenwel geen lang leven beschoren. In oktober 1940 ging de IJM 209 voor de eerste keer naar zee, met aan boord een V-Mann en onder gezag van de schipper Gerrit Hoek. Op 3 februari 1941 strandde de IJM 209 – toen onder bevel van de Texelse schipper Piet Drijver – echter bij diens geboorte-eiland Texel. Het vastgelopen schip kwam weliswaar na enkele weken weer vlot maar werd vervolgens in juni 1941 door geallieerde vliegers tot zinken gebracht. Het maakt meer dan duidelijk hoe goed tóén de geallieerden al geïnformeerd waren als het om ‘vissende’ Nederlandse spionageschepen ging. Alhoewel de verschillende lezingen over de navolgende gang van zaken nogal uiteen lopen is één ding wél duidelijk (en ook aannemelijk), namelijk dat Strauch al in juli 1940 Schipper op zijn toenmalige kantoor aan de Parkweg te Scheveningen ontbood. De inhoud van het gesprek blijft onduidelijk. Eind juli 1940 ontbood Strauch de ex-stuurman Schipper opnieuw en en bezorgde hem werk bij de de zogenaamde Hafenüberwachungsstelle te Amsterdam. Dit lijkt door Strauch goed doordacht te zijn geweest want hij had Schipper hierdoor steeds onder handbereik, dit eens temeer omdat Strauch intussen ook naar Amsterdam was overgeplaatst. Het werk beviel Schipper echter niet en hij werd dan ook door Strauch bij de Abwehr (Duitse spionagedienst) voorgedragen voor een opleiding tot V-Mann, maar dit verder terzijde omdat het voor Schipper een avontuur op zich werd. Strauch liet hoe dan ook Schipper niet los en Schipper vermoedelijk van zijn kant ook Strauch niet. Schipper en Van den Oever kochten namelijk in februari 1941 een tweede schip omdat de gestrande IJM 209 door die al genoemde stranding onklaar was geraakt.Geraffineerd dubbelspel
Al eerder kwam een Nederlands bedrijfje, genaamd ‘De Hollandsche Crediet- en Agentuur Maatschappij’ (H.C.A.M.), ter sprake waarin de inmiddels in Nederland gestationeerde Kriegsmarineofficier en Abwehrmann Strauch aandeel was gaan nemen, en met hem enkele andere financieel geïnteresseerden. De H.C.A.M. ging met deze zich zojuist aangemelde deelgenoten in zee, waardoor het geplaatste kapitaal van dit maatschappijtje aanzienlijk werd verhoogd. En hoe slim gespeeld: het bedrijfje werd vanaf toen de tussenschakel tussen de Duitse Abwehr van de Kriegsmarine en bepaalde rederijen die de Noordzeevisserij beoefenden, waaronder ook die van Schipper en Van den Oever. Omdat de beide voornoemde reders niet in staat bleken, zonder financiële steun van derden het tweede schip te kopen, klopten zij bij Strauch aan. Strauch schoof vervolgens als tussenpersoon de directeur van de H.C.A.M. naar voren als helper in de nood en aldus kon met behulp van de H.C.A.M. in april 1941 daadwerkelijk tot de aankoop van het al genoemde tweede schip worden overgegaan. Het ging hier om een Noordzeeschokker die het nummer IJM 223 en de naam ‘Sursum Corda II’ kreeg. Opgemerkt moet nog worden dat Strauch intussen al zoveel invloed op de gang van zaken had gekregen dat op alle genoemde schepen en op de nog volgende schepen van de hier besproken rederij al V-Männer als spionnen functioneerden. Toen vervolgens tot de aankoop van nóg twee schepen werd overgegaan – steeds met financiële steun van de H.C.A.M. – werd door Schipper en Van den Oever enerzijds en door de H.C.A.M. anderzijds besloten naast de bestaande rederij een naastgelegen rederij op te richten. Deze kreeg de naam ‘Mercurius’. De twee schepen die in de nieuwe rederij werden ingeschoven waren de IJM 3, genaamd ‘Sursum Corda IV’ en de IJM 225, genaamd ‘Sursum Corda III’. Op een van deze schepen heeft de Scheveningse schipper Piet Grootveld vóór zijn ongewilde vertrek door overmeestering van de KW 110 naar Engeland nog een of meer reizen gemaakt. De twee nieuw aangeschafte schepen werden om van financieel belang geachte redenen ondergebracht bij de nieuw gevormde rederij. Het reikt te ver om de gehele gang van zaken tot in details te beschrijven. Het gaat er hier slechts om, het bestaan van een tot nog toe vrijwel onbekende rederij nader toe te lichten en om het verschijnen van nóg een tweede rederij hierin mee te nemen.Onthutsend slot
In kort bestek en tot slot het vervolg, waar het althans de reders Schipper en Van den Oever betreft. Hun eerste schip, de IJM 209, dat in februari 1941 strandde, werd opgekalefaterd maar zoals al bleek in juli 1941 tot zinken gebracht. In augustus 1941 onderging hun schip IJM 3 een zelfde lot. Dit werd bovendien Van den Oever noodlottig. Hij zal vermoedelijk aan boord van dit schip zijn opgestapt als motordrijver en zal nadien samen met de bemanning van het schip en de ook aan boord aanwezige V-Mann zijn verdronken. Even raadselachtig was het plotselinge vertrek van Schipper. Op 22 maart 1942 stak hij geheel onverwacht over naar Engeland. Vooraf nam hij uit de kas van de rederij ‘Mercurius’ f. 4000.- op. Hij had zonder medeweten van Strauch en alle andere betrokkenen een bootje gekocht en vertrok daarmee naar de overzijde. Het is nooit duidelijk geworden wat daarvan de beweegreden is geweest. In Engeland werd hij vervolgens geinterneerd. De rederij, nu ontdaan van haar beide reders, werd onder beheer gesteld van de directeur van de H.C.A.M. De twee overgebleven schepen, de IJM 223 en de IJM 225, werden door hem verkocht nadat ze eerst nog enige tijd onder beheer van Parlevliet hadden gevaren. © Piet Spaans 2011 historisch publicist en auteur Den Haag Holland http://nl.wikipedia.org/wiki/Piet_Spaans
<< Vorige Volgende >>
Geplaatst op 24-09-2011 en 2016 keer gelezen
Like dit 982 Liked