Deel 1 Deel 2 Deel 3 Deel 4 Deel 5 Deel 6 Deel 7 Deel 8 Deel 9 Deel 10 Deel 11 Deel 12 Deel 13

Hartelijk dank voor u like, dit is een ode aan de acteur

Coenens schatkist
in 13 delen

(introductie)

Sleutel

Scheveningen kent maar twee tastbare grootheden die teruggaan tot aan zijn verre verleden: zijn Oude Kerk (15de eeuw) en het Visboeck van Adriaen Coenen (16de eeuw). Over het laatstgenoemde handelt dit introductieartikel: het dient als sleutel voor de toegang tot wat ik bovenstaand heb genoemd Coenens schatkist. Adriaen Coenen leefde van 1514 tot ergens in 1587; toen hij 54 jaar was brak de Tachtigjarige Oorlog uit. Hij wilde in zijn boeken alles vertellen wat verbaasde, veraf en dichtbij. Zijn werken laten zien dat hij veel wist en dat, wat hij niet wist, wel kon terugvinden in boeken die men hem leende. Hij kwam uit een eenvoudig gezin; zijn vader was visser en werd later viskoper. Coenen trad in zijn vaders voetsporen en werd ook viskoper. Hij volgde geen studies en schrijft over zichzelf dat hij geen latijn kende, het bewijs dat hij na het verlaten van de dorpsschool niet heeft doorgeleerd. Hij werd later visafslager en bekleedde tevens enkele andere functies. Coenens geest was een spons die álles opzoog dat boeide en dit ‘alles’ reikte, voor zover het toen kon gelden, wereldwijd. Het leidde ertoe dat zijn boek grenzen zou overschrijden en meer dan alleen vissen zou benoemen. Hij schreef ooit éérder een – niet teruggevonden – Visboeck en in 1585 een Walvisboeck dat nu te Antwerpen berust. Coenen begon in 1577 aan zijn nu nog bestaande Visboeck. Hij werd vooral in Den Haag een bekendheid die aan tafel aanschoof bij mannen die, qua opleiding en qua kennis, veruit zijn meerderen waren. Ondanks dit verschil zag en hoorde men hem graag want Coenen was gevat en belezen, en bovendien een man van de praktijk. Hij kende de zee en haar bewoners, sprak veel met vissers, bekeek zijn vis-aankopen met dubbele aandacht (als handelaar én onderzoeker) en noteerde waar mogelijk, al zijn waarnemingen. Zijn handgeschreven werk ging uiteindelijk meer dan 800 bladzijden tellen en het werd door Coenen ruim voorzien van illustraties die hij óf van anderen overnam óf zelf bedacht. Een boek dat in 1997 te Scheveningen verscheen en in zijn titel onder meer spreekt van het Visboeck van 1578 biedt een onjuist beeld. Want kan iemand in twee jaar tijd zo’n 800 bladzijden vol schrijven en deze dan ook nog kleurrijk illustreren? En, in het boek noemt Coenen zelfs de jaartallen 1579 en 1580.

Verbazing en trots

Eerder gaf ik hier al eens aan dat ik mij al jaren bezighoud met het Visboeck van Coenen. Ik ben in het bezit van de totale tekst en bij mij wisselen verbazing en trots elkaar steeds weer af: verbazing over de feitenkennis en de belezenheid van Coenen en trots vanwege zijn eenvoudige Scheveningse afkomst die hem er niet van weerhield, tot grote prestaties te komen. In die verbazing en trots zou ik u graag willen laten delen. Want dit staat voor mij vast: een man die buiten zijn drukke, dagelijkse werk tevens vele honderden fraai versierde bladzijden vol kon schrijven, die deze daarnaast kleurrijk kon illustreren met afbeeldingen en ons zo een fraai erfstuk kon nalaten, heeft recht op de verbazing en de trots van Scheveningen. Wat is nu mijn opzet? Wel, ik wil u met het Visboeck laten kennismaken en in een aantal maandelijkse artikeltjes steeds een aspect ervan laten zien. Het aardige zal daarbij zijn dat u, wanneer u bent geïnteresseerd, ook via internet – althans als u hierover beschikt – kunt meekijken.

Koninklijke Bibliotheek

Ligt dus het Walvisboeck in een archief elders, het Visboeck ligt schijnbaar onder handbereik in de Koninklijke Bibliotheek (KB) te Den Haag. Maar het is helaas na een totale restauratie publiekelijk niet meer in te zien, dit vanwege zijn kwetsbaarheid. Nu heeft de KB iets uitgedacht waardoor het boek door velen tóch valt in te zien. Wanneer u via internet intoetst, krijgt u op uw scherm al de site op zich in beeld. Klikt u vervolgens op “Blader in het Visboek” dan wordt het boek zichtbaar met tevens twee smalle schermpjes die “Schalen en roteren” (groter maken en draaien) en “Bladeren” (bladzijde zoeken) heten. Ik zal in mijn artikelen hier en daar verwijzen naar bladzijden zodat u dan op het scherm kunt meelezen of -kijken en, waar u wilt, beelden uitvergroten. Wanneer ik bijvoorbeeld (54) of (648) als bladzijde zal noemen, kunt u op het schermpje “Bladeren” die 54 of 648 intoetsen en erna klikken: u ziet dan de bladzijde verschijnen. U kunt deze dan naar wens uitvergroten. Het eerste artikel verschijnt in februari en de volgende maandelijks erna. Bewaar vooral het artikel van nú als zoekinstructie zodat u die stráks tijdens het lezen kunt hanteren voor het openen van de KB-site. © Piet Spaans 2009 historisch publicist en auteur Den Haag Holland (Verscheen eerder in De Scheveningsche Courant) Volgende >>
...terug ...home Geplaatst op 13-02-2009 en 1710 keer gelezen
Like dit 968 Liked