Scheveningse vissers aan het begin van de tweede wereldoorlog
De eerste wereldoorlog heeft diepe wonden achtergelaten bij en in de Scheveningse gemeenschap. Veel kinderen groeiden op zonder vader, de meesten kwamen om door de vele mijnen die in de Noordzee lagen. De kinderen van toen waren bij het uitbreken van de tweede wereld oorlog jonge volwassen ouders.
Op 1 september 1939 vielen de Duitsers Polen binnen. De Duitse vissers waren al eerder gaan stomen naar hun thuishaven en gisteren volgde de Poolse vissers hun voorbeeld. De Hollandse vissers praaiden elkaar en overlegde wat ze zouden doen. Een van de schepen die uitgerust was met Radio en verbinding had met de rederij aan de wal gaf aan de andere Hollandse vissersschepen door dat de reders besloten hadden dat de loggers op zee zouden blijven en gewoon konden doorvissen.
De vissers waren het daar niet mee eens, het is makkelijk praten vanuit een stoel aan de wal maar hier op zee zijn de gevaren. Was de mening van de vissers. Vrijwel alle schippers besloten om de vis netten aan boord te houden en niet te gaan vissen. De volgende morgen besloot een schipper dat het genoeg was, de motor wordt gestart en met volle kracht werd de terug reis naar Scheveningen aangevangen. Direct volgden alle ander loggers, alsof ze erop hadden liggen wachten. In de loop van de dag kreeg de vissersvloot de opdracht om onmiddellijk naar Nederland terug te keren. Op zondag 3 september verschenen aan het eind van de ochtend de eerste loggers voor de haven van Scheveningen. Omdat het laag water was konden deze loggers nog niet naar binnen. In de loop van de middag verschenen er steeds meer loggers voor de haven. Nog nooit eerder hadden er zoveel loggers tegelijk voor de Scheveningse haven gelegen. Onder grote belangstelling van de mensen op de boulevard werd gewacht tot er genoeg water stond om naar binnen te varen. Nadat vanaf het Seinhuis werd aangegeven dat er genoeg water stond verplaatste de menigte zich naar de haven en al gauw liepen de eerst loggers de haven binnen.
Op elke logger verscheen, zodra die was afgemeerd, de motorpolitie aan boord en op basis van de monsterrol kreeg elke dienstplichtige opvarende die onder de mobilisatie verordening viel een aanzegging zich met spoed te melden.
De vissers vertelde geen bijzonderheden te hebben meegemaakt maar wel dat er veel oorlogsschepen en vliegtuigen werden waar genomen.
Een paar dagen later lag vrijwel de gehele Nederlandse vissersvloot in hun thuishaven. Het was een vreemd gezicht om in de maand september, midden in het seizoen van de haringvisserij, de haven vol te zien liggen met loggers. De vissers werden door de reders, wegens oorlog omstandigheden, bedankt voor hun diensten. Veel goed geschoolde vissers zochten een baan aan de wal.
De reders gaven aan dat er gewoon doorgevist kon worden
Onder grote belangstelling verscheen op zondagmiddag een groot deel van de Schevenings vloot voor de haven
Boven de krant van maandag4 september.
Onder veel vissers moesten zich direct melden als soldaat
De visserij lag geheel stil maar geleidelijk aan begon vooral bij de reders de wens om weer schepen naar zee te sturen weer toe te nemen. Maar dat ging niet zo maar. Er waren problemen et het afsluiting van de verzekering voor het schip. De gevaren waren immers door de oorlog flink toegenomen. Nederland was weliswaar neutraal en ondanks dat Hitler had toegezegd de Nederlandse neutraliteit te respecteren waren de verzekering maatschappijen daar niet gerust op. Daarnaast was het vinden van en bemanning niet eenvoudig. Zoals gezegd veel oudere vissers hadden de eerste wereldoorlog meegemaakt en veel jonge vissers zijn opgegroeid met het leed en verdriet wat vrijwel elke vissersgezin toen heeft getroffen. Maar er zijn altijd wel mensen te vinden die bereid zijn de gevaren te trotseren en veel daarvan konden weinig anders. Er moest toch brood op de plank komen.
Half oktober 1939 lag er in de Scheveningse haven een logger onder stoom, een opvallend verschijnsel omdat vrijwel de gehele vloot afgetuigd in de haven lag. Het was de SCH 65 van Rederij Frank Vrolijk. Aan weerszijden van het schip is met grote letters het woord Holland geschilderd en naast de aanduiding SCH 65 is een grootte rood wit blauwe vlag geschilderd. Zodat er geen twijfel mogelijk was over de nationaliteit en neutraliteit van het schip.
Maar het grootste gedeelte van de Scheveningse vissers weigerde aan te monsteren. Toen de reders besloten om hun schepen weer uit te laten varen omweer te gaan vissen, de prijzen waren flink gestegen, en de kwestie rond het verzekeren van het schip geregeld was kregen een aantal schippers de opdracht om een bemanning te gaan zoeken.
Volgens de reders voelden de Scheveningse vissers er niks voor om het rustig leventje van niets doen en steun trekken te verwisselen voor een leven van gewoon werken en geld verdienen. Ze beweerde dat het veel te riskant was om naar zee te gaan. De reders verwezen naar de deskundigen die aangaven dat er juist heel weinig gevaar was. Daar waar gevist zou worden waren geen mijnen aangetroffen. Bovendien waren alle voorzorgsmaatregelen genomen om eventuele drijvende mijnen te ontwijken. Jonge onervaren matrozen zouden worden vervangen door oudere ervaren vissers, er werden schijnwerpers aan boord geplaatst en er werden dubbele wachten gelopen. Daarnaast was ook nog elk vissersschip uitgerust met radio zender en ontvanger zodat er steeds contact kon blijven bestaan en inlichtingen konden worden gevraagd. Niettemin weigerde de meeste Scheveningse vissers uit te varen, zelfs niet toen het garantieloon was verdubbeld. In Scheveningse rederskringen was men er dan ook van overtuigd dat het geen kwestie was van niet durven maar van niet willen varen. Tenslotte vaarde men in Vlaardingen en IJmuiden ook en de visserij in België ging eveneens normaal haar gang, was de mening van de reders.
Het was een vreemd schouwspel aan de haven. Onder grote belangstelling van de weigerende vissers waren de vissers die wel wilde varen druk bezig met het schip klaar te maken voor de visserij. Alle benodigdheden werden aan boord gebracht, lege tonnen, visnetten en andere belangrijke visserij benodigdheden. De logger zou de volgende dag, aan het eind van de middag uit varen voor de haringvisserij. Het was de vraag of dat zou lukken want tot drie keer toe had de SCH 65 een bemanning maar steeds waren er op het laatste ogenblijk vissers die er toch van af zagen. De hele dag slenterde de Scheveningers voor de SCH 65 heen en weer en probeerde ze de bemanning te overtuigen niet naar zee te gaan. Als dat niet lukte zocht men hun vrouwen op vertelde daar over de gevaren van de mijnen en torpedos welke er waren. Er werd geprobeerd om de vrouwen zover te krijgen dat ze hun man of zoon overtuigde niet naar zee te gaan. Daardoor ontstond de vreemde situatie dat er van uit alle uithoeken, behalve Scheveningen bemanningsleden werden geronseld. Een groot gedeelte waren Hagenaars en hadden nog nooit gevaren.
Uiteindelijk vertrokken op dinsdagmiddag 17 oktober twee loggers, de SCH 65 en de SCH 19 uit de Scheveningse haven ter visserij. Al snel werd er naar de wal gemeld dat alles veilig was en er geen mijn te zien was. De reders zorgden er voor dat deze berichten snel bekent werden gemaakt om de algemene heersende opvatting bij de vissers weg te halen.
Op zaterdag 21 oktober liep de SCH 65 Onderneming, de haven van IJmuiden binnen. De bemanning was gaann muiten en weigerde verder hun werkzaamheden te doen. De muiters werden bij aankomst in IJmuiden onmiddellijk per autobus naar Scheveningen overgebracht en de zaak werd overgedragen aan de waterschout.
Later bleek dat de bemanning niet over de vaardigheden beschikte die een vissers nodig heeft en overmand door zeeziekte niet in staat waren de werkzaamheden te verrichten.
Het Vaderland 12 oktober 1939
De Scheveningse vissers weigerde vrijwel allemaal om uit te varen. Ondanks
de acties van de reders om de arbeidsvoorwaarden aantrekkelijk te maken.
De herinnering aan de eerste wereld oorlog zat er nog diep in. Tijdens de eerste wereld oorlog verloren ruim 300 honderd Scheveningse vissers hun leven op zee door het oorlogsgeweld. Dat nooit meer vonden de vissers.
De SCH 65 Onderneming van Rederij NV Vischandel en IJsfabriek v/h Frank Vrolijk. Het was moeilijk om een geschikte bemanning te vinden. Later is het toch gelukt om een goeie bemanning te vinden. Toch heeft de logger het einde van de oorlog niet gehaald. Vermoedelijk op of rond 23 maart 1945 is de logger door mijnexplosie vergaan. Dertien Scheveningse mannen verloren daarbij het leven.
Alles wel, geen mijnen, volgens de reders waren de gevaren vrijwel allemaal weggenomen door allerlei moderne hulpmiddelen.
Kranten berichten over muiterij op de SCH 65 Onderneming, onbekwame bemanning
zorgt voor afgebroken “ slechte “ reis.
Het Vaderland 23 oktober 1939
juni 2015
Mink Kuijt
reageren...graag: minkkuijt@gmail.cm
Geplaatst op 28-06-2015 en 2140 keer gelezen
Like dit 989 Liked