Spionageloggers. deel 2

Een verdere ontwikkeling

Naar het lijkt vormden vooral collaboratie en geldzucht de rode draad binnen de exploitatie van de zogenaamde ‘spionageloggers’ tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het maritieme spionagestelsel werd voor het eerst zichtbaar door een opmerkelijke gebeurtenis met een dergelijke logger. Dit werd – naast eerder in bladen elders – op 28 augustus 2007 óók gepubliceerd in De Scheveningsche Courant.
Het schipvolk van de betrokken spionagelogger – de KW 110 – overmeesterde, geleid door zijn stuurman Jacob de Mos, op 29 augustus 1942 zijn uit Scheveningen afkomstige schipper Pieter Grootveld. Daarnaast werd ook de op de logger aanwezige V.Mann (vertrouwensman, lees: spion) Dijkstra overrompeld. Schip en bemanning weken uit naar Engeland. Daar werden de schipper en de V.Mann na een uitvoerig verhoor vrijwel meteen opgepakt en voor de verdere duur van de oorlog geinterneerd. Het bewuste gebeuren wordt ook zeer uitvoerig beschreven in het boek Oranjehaven (1992) van de auteur Paul van Beckum.
Strauch alias Dr. Rudi
Het geheel van dit maritieme spionagestelsel stond onder leiding van een Duitse officier der Kriegsmarine en tevens Abwehrmann (Abwehr: contra-spionage), de Kapitän-Leutnant Friedrich C.H. Strauch, alias Dr. Rudi. Hij werd direct geassisteerd door Wilhelm Edzard, een uit Duitsland afkomstige en in ons land wonende burger, maar ook oud-militair. Een betrokkene wat meer op afstand was Jan Dirk Vader, een Nederlander en oud-gezagvoerder van de grote vaart. Hij kreeg – na in de oorlogsjaren werkloos te zijn geworden – via de Duitse Kriegsmarine een functie in de haven van Amsterdam. Hij maakte als N.S.B.er snel promotie en werd in november 1941 Chef Noordzeevisscherij en bemiddelaar tussen de Duitse Kriegsmarine en de Nederlandse visserij.
Export van gloeilampen
Strauch stond van uit zijn verleden al in relatie met de Hollandsche Crediet- en Agentuur Maatschappij. (H.C.A.M.). Haar kantoor was tot het voorjaar 1944 gevestigd aan de Oostduinlaan 22 en later aan de Laan Copes van Cattenburgh 98 te Den Haag. De H.C.A.M. was ongeveer 20 jaar tevoren opgericht door een Duitse ex-marineman, de Leutnant Marx. Omstreeks 1938 werd een zekere Straater directeur; deze investeerde een fors bedrag in de H.C.A.M. en men begon met exportzaken. Gloeilampen speelden daarbij een grote rol en dit zou het bedrijf tijdens de oorlog grote weermachtsorders opleveren en flinke winsten bezorgen.
Maatschap "Hoogzeevisscherij"
Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en na het begin van onze bezetting is de H.C.A.M. in contact gekomen met een reder te IJmuiden, genaamd Leen Parlevliet. Daarbij werd de maatschap ‘Hoogzeevisscherij’ opgericht. De aandelen van die maatschap kwamen onder andere in handen van de eerder genoemde Straater, Strauch, Marx, Van Huystee en nog enkele zakenrelaties van Strauch. Voor zover valt op te maken uit persoonlijke getuigenissen bestond de vloot van de maatschap ‘Hoogzeevisscherij’ uit 8 á 10 vissersschepen. Deze mochten, ondanks de vele beperkingen die golden voor andere, altijd vissen, vrijwel alle zelfs buiten de tien mijlszône. In dezelfde jaren trad ook de Scheveningse rederij v.h. Frank Vrolijk steeds meer op een soortgelijke wijze naar buiten. Daarbij werd binnen het bedrijf de eerdergenoemde Duitse Kriegsmarine- en Abwehrofficier Strauch als z.g. Verwalter aangesteld. De reeds geschetste maritieme spionage op de Noordzee was intussen gestart en daarmee tevens voor de ingestapte investeerders en verdere medewerkenden het grote-geld-verdienen, want vis was kostbaar in die jaren. En IJmuiden werd het centrum voor vloot en vis.
Schepen en schippers
Er is een weinig eensluidende registratie van vissersschepen die tijdens de oorlogsjaren daadwerkelijk hebben gevist en voor wat betreft de maatschap ‘Hoogzeevischerij’ lijkt dit niet veel anders te zijn geweest. Uit kruisonderzoeken kwamen namelijk geen 8 á 10, maar zelfs 22 schepen naar voren die op enigerlei wijze bij de spionagevloot waren betrokken, namelijk: de E 19, E 436, KW 110, KW160, KW 173, SCH 65, SCH 95, SCH 160, UK 143, IJM 3, IJM 86, IJM 107, IJM 111, IJM 118, IJM 203, IJM 209, IJM 222, IJM 223, IJM 224, IJM 225, IJM 263 en de ZK 68. De schepen E 19 en E 436 waren houten Deense scheepjes afkomstig uit Esbjerg; zij markten veel in IJmuiden. De schippers-eigenaars Alex Lausen en Willi Enewoldsen waren goed bekend met het visserijwereldje van IJmuiden. De ZK 68 lijkt hier een wat vreemde eend in de bijt; het schip kwam echter uit Zoutkamp.
Goede verdiensten
De betrokken schippers waren meest afkomstig uit IJmuiden, Egmond en Katwijk en zoals bleek een enkele ook uit Scheveningen. Onder de vertrouwensmannen (spionnen) waren ook twee Scheveningse schipperszonen en tevens broers. Een hunner ontsprong in maart 1945 de dans. Drie spionageschepen, dus met bemanningen en vertrouwensmannen, lagen in Delfzijl. Een van de schepen, de SCH 160, had bijna geen kolen meer en moest in Embden (Duitsland) gaan bunkeren; daarop diende een van de beide broers als V-Mann. De andere twee schepen vertrokken zoals gebruikelijk naar zee; ze keerden niet terug. Van de bemanningen en de V-Männer is nooit meer iets vernomen. Zij waren allen voorzien van een gedegen Duitse opleiding als marconist. Ze volgden deze onder andere in een school aan de Cornelis Jolstraat te Scheveningen en in de Alexanderkazerne aan de Van Alkemadelaan. Vervolgens werden zij met een zender geplaatst op de schepen; ze waren daarbij tevens gewapend. Naast informatie over zeegang, wind, mist, regen en stroming moesten zij in codes melding maken van geallieerde convooien, overvliegende formaties geallieerde vliegtuigen, gesignaleerde snelboten en drijvende mijnen. Zij kregen voor hun spionagewerk heel goed betaald voor die jaren, namelijk f. 150.- per week.
Maar de vis werd duur betaald
Uit dit vergeten stukje oorlogshistorie blijkt in elk geval dat, waar aan de ene zijde collaboratie en geldzucht bij vertrouwensmannen, zekere reders en sommige schippers een rol speelden, aan de andere kant levens van onwetende, onschuldige zeevissers zinloos werden prijsgegeven aan de zee! © Piet Spaans 2011 historisch publicist en auteur Den Haag Holland http://nl.wikipedia.org/wiki/Piet_Spaans
<< Vorige Volgende >>
...home Geplaatst op 24-09-2011 en 2016 keer gelezen Like dit 982 Liked